- Katılım
- 19 Ara 2023
- Mesajlar
- 35
- Tepkime puanı
- 0
1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu: DETAYLI DERS NOTLARI VE ANALİZ
Konu: Eğitim Mevzuatı / Türk Milli Eğitim Sistemi
Kapsam: Şube Müdürlüğü, Şeflik ve Görevde Yükselme Sınavları
GİRİŞ: Kanunun Ruhu ve Hukuki Niteliği
1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu, Türk Milli Eğitiminin "Anayasası" ve "Çatı Kanunu" niteliğindedir. Okul Öncesi Yönetmeliği'nden Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği'ne kadar diğer tüm mevzuatlar hukuki dayanağını bu kanundan alır.
Bu kanun, eğitim sistemini parçalar halinde değil, bir sistem bütünlüğü içinde ele alır. Bu bütünlük; eğitimin hedeflerinden okul binalarının yapımına, öğretmenlerin yetiştirilmesinden ders kitaplarının seçimine kadar her aşamayı kapsar.
I. TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI
Kanun, eğitimi rastgele bir süreç olmaktan çıkarıp, belirli bir "insan modeli" yetiştirmeyi hedefleyen iki temel amaç üzerine kurar:
A. Genel Amaçlar (Madde 2 - İdeal İnsan Modeli)
Devlet, eğitim yoluyla fertleri şu üç ana hedef doğrultusunda yetiştirmeyi amaçlar:
- 1. İyi Bir Vatandaş Olarak Yetiştirmek (Politik/Sosyal Hedef):
Atatürk inkılaplarına ve milliyetçiliğine bağlı; milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerleri benimseyen; ailesini, vatanını, milletini seven; Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen, demokratik ve laik hukuk devleti ilkelerini içselleştirmiş bireyler. - 2. Dengeli Bir Kişilik Olarak Yetiştirmek (Bireysel/Psikolojik Hedef):
Sadece akademik başarı değil; beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli gelişim. Hür ve bilimsel düşünme gücüne sahip, dogmalardan uzak, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, yapıcı ve yaratıcı kişiler. - 3. Meslek Sahibi Olarak Yetiştirmek (Ekonomik Hedef):
İlgi ve kabiliyetlerini geliştirerek, hayata hazırlamak. Kendilerini mutlu kılacak ve toplumun refahına katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak.
B. Özel Amaçlar (Madde 3)
Her okulun (okul öncesinden üniversiteye kadar) kendi kademesine özgü hedefleri vardır, ancak bu özel hedeflerin tamamı nihayetinde yukarıdaki genel amaçlara hizmet etmek zorundadır.
II. TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN TEMEL İLKELERİ (14 Temel İlke)
Sınavların en belirleyici bölümüdür. Sorular genellikle bir vaka verilip "Bu durum hangi ilke ile açıklanır?" şeklinde gelir.
| İLKE | AÇIKLAMA VE DETAYLAR |
|---|---|
| 1. Genellik ve Eşitlik | Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet, engellilik ve din ayrımı gözetilmeksizin herkese açıktır. Eğitimde hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. (Not: "Engellilik" ibaresi kanuna sonradan eklenmiştir.) |
| 2. Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları | Milli eğitim hizmeti, sadece devletin isteğiyle değil; vatandaşların bireysel istekleri ile toplumun genel ihtiyaçları dengelenerek düzenlenir. |
| 3. Yöneltme | Fertler eğitimleri süresince ilgi ve kabiliyetleri ölçüsünde çeşitli programlara yöneltilir. Araçlar: Rehberlik hizmetleri ve objektif ölçme değerlendirme. İpucu: Soruda "Rehberlik", "Meslek Seçimi" varsa cevap budur. |
| 4. Eğitim Hakkı | İlköğretim: Her Türk vatandaşı için bir hak ve zorunluluktur. Ortaöğretim ve sonrası: İlgi ve yeteneklerine bağlıdır (Liyakat esaslı). |
| 5. Fırsat ve İmkan Eşitliği | Maddi Destek: Parası olmayan başarılı öğrencilere burs, kredi, parasız yatılılık sağlanması. Özel Eğitim: Engelli veya üstün yetenekli çocuklara özel tedbir alınması bu ilkenin gereğidir. |
| 6. Süreklilik | Eğitim sadece okul yıllarıyla sınırlı değildir. "Hayat Boyu Öğrenme" esastır. Yetişkinlerin eğitimi (Halk Eğitim) devletin görevidir. |
| 7. Atatürk İnkılap ve İlkeleri | Ders programları hazırlanırken bu ilkeler temel alınır. Türkçenin özelliklerinin bozulmadan öğretilmesi ve korunması bu kapsamdadır. |
| 8. Demokrasi Eğitimi | Amaç; yurt yönetimi bilgisi, seçme-seçilme ve sorumluluk bilinci kazandırmaktır (Örn: Öğrenci Meclisleri). Kırmızı Çizgi: Okullarda siyasi/ideolojik telkin yapılamaz, günlük siyasi tartışmalara girilemez. |
| 9. Laiklik | Eğitimde laiklik esastır. Din kültürü ve ahlak öğretimi, ilköğretim ve lise okullarında zorunlu derstir. |
| 10. Bilimsellik | Metotlar, araç ve gereçler; bilimsel ve teknolojik esaslara göre sürekli geliştirilir. Verimlilik artırılır. |
| 11. Planlılık | Milli eğitimin gelişmesi; iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınma hedeflerine (Kalkınma Planları) uygun olarak planlanır. İstihdam dengesi gözetilir. |
| 12. Karma Eğitim | Esas olan kız-erkek karma eğitimdir. Ancak imkan ve zorunluluklara göre sadece kız veya erkek okulları açılabilir. |
| 13. Okul-Aile İşbirliği | Eğitim Kampüsü: Birden fazla okulun ortak alanları paylaşması. Bağış: Okul-Aile birlikleri ayni/nakdi katkı kabul edebilir ancak veliler bağışa zorlanamaz. |
| 14. Her Yerde Eğitim | Eğitim yalnız okulda değil; evde, çevrede, iş yerinde, her yerde ve her fırsatta gerçekleştirilir. |
III. TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI
Sistem, iki ana sütun üzerine inşa edilmiştir: Örgün Eğitim (Okul içi) ve Yaygın Eğitim (Okul dışı).
A. Örgün Eğitim Kademeleri
- 1. Okul Öncesi Eğitimi: Mecburi ilköğrenim çağına gelmemiş çocukları kapsar. İsteğe bağlıdır (Zorunlu değildir). Amacı; çocukları ilköğretime hazırlamak ve Türkçeyi doğru konuşturmaktır.
- 2. İlköğretim (Temel Eğitim): 6-14 yaş grubunu kapsar.
- Kayıt: O yılın 31 Aralık tarihinde 72 ayını dolduranlar.
- Yapı: 4 yıl ilkokul + 4 yıl ortaokul (Toplam 8 yıl zorunlu).
- Seçmeli Ders: Ortaokullarda lise eğitimini destekleyecek seçmeli dersler oluşturulur. - 3. Ortaöğretim (Liseler): İlköğretime dayalı, en az 4 yıllık zorunlu eğitimdir.
- Genel, Mesleki ve Teknik liseleri kapsar.
- İmam Hatip Liseleri: Hem mesleğe (din görevlisi) hem de yükseköğrenime hazırlayan kurumlardır. - 4. Yükseköğretim: Ortaöğretime dayalı en az 2 yıllık eğitimdir. YÖK tarafından planlanır. Paralıdır (Harç sistemi) ancak devlet destekler.
B. Yaygın Eğitim
Örgün eğitimin yanında veya dışında, hiç okula gitmemiş veya okulu bırakmış kişilere yöneliktir. İki bölümden oluşur: Genel Yaygın Eğitim + Mesleki ve Teknik Yaygın Eğitim.
IV. ÖĞRETMENLİK MESLEĞİ VE STATÜSÜ (Kritik Bölüm)
Kanun, öğretmenliği "Devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleği" olarak tanımlar.
A. İzin ve Tatiller (Madde 50/A - Sınav Tuzağı)
Buradaki ayrımlar çok önemlidir:
| Unvan | Tatil Türü | Süre ve Detay |
|---|---|---|
| ÖĞRETMEN | YAZ TATİLİ | 2 Ay. Bu bir yıllık izin değildir, mesleki haktır. Tatil dışındaki zamanlarda (Seminer vb.) mesleki çalışmaya katılırlar. |
| OKUL MÜDÜRÜ / YRD. | YILLIK İZİN | İdarecilerin yaz tatili yoktur. Hizmet yılına göre (10 yıla kadar 20 gün, sonrası 30 gün) yıllık izin kullanırlar. |
İstisnalar:
- Rehberlik Öğretmenleri: Tercih dönemlerinde yazın görevlendirilebilirler. Ancak bu durumda izinleri 1 aydan az olamaz.
- Telafi Eğitimi: Salgın, deprem gibi durumlarda yaz tatilinde telafi yapılabilir (Yine izin 1 aydan az olamaz).
B. Bölge Hizmeti ve Konut
Öğretmenlikte yurdun her bölgesinde görev yapmak esastır. Mahrumiyet bölgelerinde öğretmenlere konut (lojman) sağlanır; bu konutlar okul binaları ile birlikte planlanır.
V. FİNANSMAN VE BİNALAR
- Okul Yapımı: MEB'in sorumluluğundadır.
- Arazi: Hazine arazileri, Maliye Bakanlığı tarafından bedelsiz olarak MEB'e tahsis edilir.
- Eğitim Araçları: Ders kitaplarını MEB hazırlar/hazırlatır. Özel sektör kitapları ücret karşılığı incelenir.
SINAV İÇİN SÖZLÜK VE TUZAKLAR
- İlköğretim Yaş Aralığı: Eskiden 6-13 idi, Doğrusu: 6-14'tür.
- İmam Hatip Statüsü: Sadece din görevlisi yetiştirmez; "hem mesleğe hem yükseköğrenime" hazırlar.
- Genellik vs. Fırsat Eşitliği: Soruda "Herkes girebilir" diyorsa Genellik; "Parası olmayana devlet burs verir, engelliye özel eğitim verir" diyorsa Fırsat Eşitliği'dir.
- Bağış: Okul-Aile birlikleri bağış kabul edebilir ama veliyi bağışa zorlayamaz.
KENDİNİ DENE: 20 SORULUK GYS DENEMESİ1. "Milli eğitim hizmeti, sadece devletin isteğiyle değil, vatandaşların istekleri ve toplumun ihtiyaçlarına göre düzenlenir." Bu ifade hangi temel ilkedir?
Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları
2. İlköğretim çağı hangi yaş grubunu kapsar?
6 - 14 Yaş
3. 1739 sayılı Kanuna göre Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin zorunlu olması hangi ilkenin gereğidir?
Laiklik
4. Okul öncesi eğitim zorunlu mudur?
Hayır, isteğe bağlıdır.
5. Bir Okul Müdürü (15 yıllık hizmeti var) yaz tatilinde 2 ay izin kullanabilir mi?
Hayır. İdareci olduğu için sadece 30 gün "Yıllık İzin" hakkı vardır.
6. "Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayrımı gözetilmeksizin herkese açıktır" ifadesi hangi ilkedir?
Genellik ve Eşitlik
7. İmam Hatip Liselerinin kuruluş amacı kanunda tam olarak nasıl geçer?
Hem mesleğe hem de yükseköğrenime hazırlayan programlar uygulanır.
8. Halk Eğitim Merkezlerinin varlığı hangi temel ilkenin sonucudur?
Süreklilik (Eğitim hayat boyu devam eder).
9. Okullarda siyasi propaganda yapılması hangi ilke kapsamında yasaklanmıştır?
Demokrasi Eğitimi
10. 1739 sayılı kanuna göre öğretmenlik mesleğinin tanımı nedir?
Devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir.
11. Maddi imkanlardan yoksun öğrencilere burs verilmesi hangi ilkedir?
Fırsat ve İmkan Eşitliği
12. Hazine arazilerini okul yapımı için MEB'e kim tahsis eder?
Maliye Bakanlığı (Bedelsiz olarak).
13. Rehberlik öğretmenleri yaz tatilinde görevlendirilirse izinleri en az ne kadar olmalıdır?
1 Aydan az olamaz.
14. "Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz" hükmü hangi ilkedir?
Genellik ve Eşitlik
15. Özel eğitim gerektiren çocuklar için tedbir alınması hangi ilkedir?
Fırsat ve İmkan Eşitliği
16. Öğretmenlerin nitelikleri hangi üç alanda belirlenir?
Genel Kültür, Özel Alan Eğitimi, Pedagojik Formasyon.
17. "Eğitim sadece okulda değil; evde, iş yerinde, her yerde devam eder" ilkesi hangisidir?
Her Yerde Eğitim
18. Ortaokullarda ve İmam Hatip Ortaokullarında oluşturulacak seçmeli derslerin amacı nedir?
Lise eğitimini desteklemek.
19. Karma eğitim esas olmakla birlikte, sadece kız veya erkek okullarının açılabilmesi neye bağlıdır?
Eğitimin türüne, imkan ve zorunluluklara.
20. Eğitim sisteminde "Yöneltme" yapılırken hangi araçlardan yararlanılır?
Rehberlik hizmetleri ve objektif ölçme değerlendirme metotları.
Egitimweb.com ailesi olarak başarılar dileriz!
