Eğitimde Program Geliştirme – Özet Ders Notları

PROGRAM GELİŞTİRME

TEMEL KAVRAMLAR

EĞİTİM: Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik davranış değişikliği meydana getirme sürecidir.

FORMAL EĞİTİM: Önceden hazırlanmış bir program dahilinde planlı ve amaçlı eğitimi ifade etmektedir.

Formal eğitimin özellikleri

• Amaçlı ve planlıdır.
• Önceden hazırlanmış bir program çerçevesinde yapılır.
• Öğretim yoluyla gerçekleşir.
• Okul çatısı altında öğretmenler tarafından verilir.
• Program hedeflerini gerçekleştirme esastır.
• Öğretim planı ve araç-gereç gerektirir.
• Olumlu ve istendik davranış kazandırılması esastır.
• Eğitim sürecinin belli aşamalarında değerlendirme işlemi yapılır.

İNFORMAL EĞİTİM: Sistemli, planlı ve amaçlı olmayan eğitimdir.

Herhangi bir zamanda, gelişi güzel bir şekilde oluşur.

İnformal Eğitimim Özellikleri

• Sistemli ve planlı değildir.
• Amaçlı bir eğitimi ifade etmez.
• Her zaman her yerde gerçekleşebilir.
• Gelişi güzel oluşur.
• İstenmedik davranış değişmeleri gözlenebilir.
• Kazanılan beceriler kişiye göre değişiklik gösterir.
• Yer, mekan ve ortam değişebilir.
• Olumlu ya da olumsuz olarak gerçekleşebilir.

 ÖRGÜN EĞİTİM

Belli bir yaş grubundaki bireylere milli eğitimin amaçlarına göre hazırlanmış, okul çatısı altında yapılan eğitimdir.

Örgün Eğitimin Özellikleri

• Türk Milli Eğitiminin genel amaçlarını ve temel ilkelerini kapsar.
• Belli yaş grubunu kapsar.
• Okul çatısı altında gerçekleştirilir.
• Okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarında verilen eğitimdir.
• Süreklilik gösterir.
• Aşamalıdır.
• Uzun sürelidir.
• İlköğretim 8.sınıfa kadar zorunlu olarak verilir.
• Bir sonraki öğretim kademesine devam edebilmek için bir önceki alt kademeden mezun olma şartı aranır.
• Eğitim süreci sonunda başarılı olanlara diploma düzenlenir.

YAYGIN EĞİTİM

Yaygın eğitim örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, ya da bu sistemin herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerin birinden ayrılmış olan kişilere ilgi ve gereksinim duydukları alanlarda yapılan eğitimdir.

ÖRNEK:

Halk eğitim merkezlerinde açılan kurslar

Pratik sanat okulları

Akşam sanat okulları

Resmi, özel kurum ve işyerlerinde uygulanan hizmet içi eğitim uygulamaları

Yaygın Eğitimin Özellikleri

• Okul dışında farklı merkezlerde (halk eğitim merkezleri-çıraklık eğitim merkezi) gerçekleşir.
• Bireylerin ilgi ve gereksinimlerine göre verilir.
• İlköğretim yaş grubundan başlayarak her yaş düzeyindeki bireylere verilir.
• Zorunlu değildir.
• Süreklilik göstermez.
• Kısa süreli programlardır.
• Aşamalı ve kademeli değildir.
• Eğitim süreci sonunda sertifika ya da belge verilir.

 SARGIN EĞİTİM

Sargın eğitim, örgün ve yaygın eğitim dışında kalan, bireylerin günlük yaşam içinde belli bir eğitim almadan kendiliğinden gerçekleştirdiği öğrenme faaliyetleridir.

Örnek:Bireyin kendiliğinde çorap, halı ve kilim örmeyi öğrenmesi.

 HALK EĞİTİM

Zorunlu eğitim çağının dışına çıkmış ve asıl uğraşısı artık okula gitmek olmayan kimselerin, yaşamlarının herhangi bir aşamasında duyacakları öğrenme gereksinimini ve ilgiyi doyurmak üzere düzenlenen programları kapsar.

Yetişkinlerin hayat standartlarını yükseltmek, sorunlarını çözebilmelerine, ve yaşadıkları toplumun kalkınmasına katkıda bulunmalarına yardımcı olmaları amacıyla düzenlenen eğitimdir.

HİZMET İÇİ EĞİTİM

Herhangi bir işte çalışan bireylerin çalıştıkları işle ilgili gelişmeleri öğrenmeleri için çalışma ortamlarından uzaklaştırılarak planlı bir şekilde verilen eğitimdir.

Örnek: Öğretmen adayları için düzenlenen temel ve hazırlayıcı eğitim kursları

İŞ BAŞINDA EĞİTİM

Herhangi bir iş yerinde çalışan bireylerin iş ortamlarından uzaklaştırılmadan, işleri ile ilgili gelişmeleri öğrenmeleri amacıyla planlı olarak verilen eğitimdir.

Örnek

İş yerine yeni alınan bir araç-gerecin kullanımıyla ilgili verilen eğitim.

HİZMET ÖNCESİ EĞİTİM

Kamu yada özel kuruluşlarda çalışmayı hak kazanmış ancak, henüz işe başlamamış bireylere yapacakları işi pekiştirmeleri amacıyla verilen eğitimdir.

2.BÖLÜM
PROGRAM ÇEŞİTLERİ

• Eğitim programı
• Öğretim programı
• Ders programı
• Örtük program
• Posner ve program türleri
• Eğitim programlarının özellikleri ve faydaları

POSNER’İN PROGRAM TÜRLERİ
1- Resmi /Açık/Yazılı Program

• Tanımlanmış,
• öğrencilere kazandırılacak hedefler,
• bu hedefleri kazandırıcı ünite ve konular,
• eğitim ve sınama durumları boyutları açıklanarak yazılı bir döküman haline getirilmiş,
• eğitim otoritesince onaylanarak okullara gönderilmiş programdır.
• Bu program eğitim felsefesini ve eğitim politikalarını yansıtır.
• Okulun ve öğretmenlerin kazandırması, öğrencilerin kazanması gereken eğitim beklentilerini tanımlayan programdır.

2.Uygulamadaki/Uygulanan/Öğretilen/Gerçekleşen Program

• Okulda öğretmen elinde hayat bulan programdır.
• Resmi program okulun ve öğretmenin algılayışı ve uygulayışı ile ilgilidir.
• Okulun ve öğretmenin ne öğrettiği ve nasıl öğrettiği ile ilişkilidir.
• Resmi program standarttır ancak gerçekleşen/uygulamadaki program okuldan okula farklılık gösterebilir.
• Bu program öğrenme-öğretme pratiğidir.
• Resmi programın somut gerçekleşen ve gözlenen boyutudur.
• Bu program kâğıttan uygulamaya dökülendir.
• Teoriden pratiğe dönüşendir.
• Tasarlanan resmi programdan farklı olarak nelerin ortaya çıktığı ile ilgilidir.

3. İhmal edilen / Atlanan / Görmezlikten Gelinen / Üstünkörü Geçilen / Geçersiz Program

• İhmal edilen program resmi programın kasıtlı, bilinçli bir biçimde öğretilmeyen, atlanan, eksik bırakılan, üstün körü geçiştirilen boyutlarını oluşturur.
• Çeşitli nedenlerle öğrencilerden programın belli boyutlarının ihmal edilmesini, atlanmasını veya geçiştirilmesini isteyebilir.
• Sınavda soru çıkmayan dersler ya da ders bölümleri, ortalamaya katılmayan dersler, kısa vadede yarar getirmeyen duyuşsal özellikler, güzel sanatlar, estetik, yaratıcılık vb gibi program boyutları çeşitli nedenlerle ihmal edilebilir.
• Resmi programın bazı boyutlarının atlanmasında okulun olanakları da etkilidir.
• Deney yapacak yeri ve malzemesi olmayan bir okulda fen dersleri geçiştirilebilir.
• İhmal edilen programı, resmi programda ve uygulamadaki programda nelerin öğretilmediği nelerin kapsama dâhil edilmediği hakkında bilgi sağlar.

4-Örtük / Gizli / Saklanan / İnformal / Üstü Kapalı Program

İlk olarak Jackson (1968) tarafından ortaya atılan bir program görünüşüdür.

Resmi programda yer almayan, kast edilerek kazandırılmayan, yazılı olmayan programdır.

Örtük program okuldaki sosyal ve psikolojik etkileşimle oluşan yan ve informal öğrenmeleri kapsar. Bu öğrenmeler olumlu da olabilir olumsuz da. Bu program kapsamındaki öğrenmeler resmi programı destekleyici yapıda da olabilir, resmi programla çelişen yapıda da olabilir.

Örtük programdaki öğrenmeler okul kültürü ve ikliminden kaynaklanan öğrenmelerdir.

ÖRTÜK PROGRAMIN ÖZELLİKLERİ

• Açık ve yazılı değildir.
• Tasarlanmamıştır.
• İnformal, kendiliğinden ve gizil öğrenmeleri kapsar.
• Kasıtlı değildir, ima edilen programdır.
• Resmi programın dışındadır.
• Okul düzeni, disiplini, fiziksel, sosyal, psikolojik çevresi ile okuldaki eğitim personelince resmi program dışı sözlü, sözsüz verilen bütün iletilerle oluşan öğrenmeleri kapsar.
• Değerler, normlar, tutumlarla ilişkilidir.
• Eğitim otoritesi, okul, öğretmen ve yöneticilerce açıkça onaylanmamış hedefler ve gizli niyetlerden oluşur.

5- Ekstra/Fazladan Program

• Resmi programın dışındaki planlı, sosyal, kültürel, sportif, sanatsal etkinliklerdir.
• Resmi programın dışındaki ve yukarıda sayılan programların hiçbirisinin kapsamına girmeyen okul korosu, okul bandosu, okul orkestrası, darama çalışmaları, öğrenci toplulukları ve kulüpleri, atölye çalışmaları, konferanslar vb çalışmalardan oluşur.
• Bu etkinlikler resmi program dışıdır. Ancak planlıdır.
• Öğretmenlerin gözetim ve rehberliği altındadır.
• Fazladan ve ek olarak okul çalışmalarında yer alır.
• Bu program kapsamındaki etkinlikler tüm öğrencilere yöneliktir.
• Etkinliklere katılımlar seçmeli ve gönüllüdür.
• Bu etkinlikler okulca ilan edilir.
• Bu etkinliklerin sayısı, çeşidi, biçimi, içeriği, işleyişi, zamanı okuldan okula farklılık gösterir.
• Ekstra program kapsamındaki etkinlikler okulun akademik misyonu dışındaki etkinliklerdir. Okulun tercih edilirliğini ve cazibesini arttırıcı etkinliklerdir.

EĞİTİM PROGRAMLARININ ÖZELLİKLERİ

Görevsel (Işlevsel) olmalıdır.

• Birey ve toplum beklenti ve gereksinimlerini karşılayıcı olma
• Geçerli ve güncel bilgiler verme
• Gerçek yaşamda kullanılabilecek geliştirici bilgi ve beceriler kazandırma
• Yaparak yaşayarak öğrenmeye uygun olma

2. Esnek (Elastiki) olmalıdır

İYİ BR EĞİTİM PROGRAMININ ESNEK OLMASINI GEREKTİREN NEDENLER:

1. Bir ülkedeki okulların bulundukları yerlerin çevre ve iklim bakımından farklı olması
2. Öğrenciler arasında bireysel farkların olması
3. Bilimsel, teknolojik ve toplumsal alanlarda hızlı gelişmelerin meydana gelmesi

ÖRNEK:12 ŞUBAT kurtuluş bayramı etkinliklerinin sadece Kahramanmaraş il merkezinde kutlanması,ilçelerde ve diğer illerde kutlanmaması esneklik ilkesiyle açıklanır.

4. Devletin ve toplumun görüş ve isteklerine uygun olmalıdır(GENEL VE DEĞİŞMEZ OLMA)

• Belirli gün ve haftalar.
• Milli bayramlar

5. Uygulayıcılara yardımcı olmalıdır/rehberlik etme
6. Bilimsel olmalıdır.
7. Belli bir hedefe dönük olmalıdır.
8. Ekonomiklik ilkesine uygun olmalıdır.
9. Bireyin ihtiyacın karşılar nitelikte olmalıdır.
10. Bilimsel ve teknolojik değişime uygun olmalıdır.

EĞİTİM PROGRAMLARININ FAYDALARI

• Eğitimin verimliliğini artırır.
• Eğitim-öğretim faaliyetlerine yön verir.
• Öğretmene rehberlik yapar.
• Kalıcı/etkili öğrenmeler sağlar.
• Zamanı etkili kullanmayı sağlar.
• Eğitim-öğretimi düzensizlikten kurtarır.
• Öğrencilerin gelişimini sağlar.
• Eşgüdümü sağlar.
• Ülkemizdeki aynı öğretim kademesindeki tüm okullarda yapılan öğretimin birbirine benzerliğini sağlar.

3.BÖLÜM
PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ

1. TARİHSEL TEMEL
2. FELSEFİ TEMEL

EĞİTİM PROGRAMLARINI ETKİLEYEN FELSEFELER

• İdealizm
• Realizm
• Pragmatizm
• Varoluşçuluk

EĞİTİM FELSEFELERİ

• Daimicilik
• Esasicilik
• İlerlemecilik
• Yeniden kurmacılık

3. PSİKOLOJİK TEMEL
4. TOPLUMSAL TEMEL
5. KONU ALANI TEMELİ
6. EKONOMİK TEMEL
7. BİREYSEL TEMEL

TARİHSEL TEMEL

Eğitim programlarının geçmişten günümüze nasıl bir evrim geçirdiğini ve bugünlere nasıl geldiğini anlamamız açısından önemlidir.

FELSEFİ TEMEL

Program geliştirmede felsefi temellerden şu aşamalarda yararlanılır:

• Amaçların belirlenmesinde,
• Program tasarımının tespitinde
• Program hedeflerinin iç ve dış tutarlılığını belirlemede,
• Programın temel varsayımlarını belirlemede,
• Aday hedeflerin yerine yenilerinin eklenmesi durumunda,
• Program hedeflerini önem ve öncelik sırasına koymada,
• Hedeflerin toplumun başat felsefesine uygunluğunun belirlenmesinde,
• Uzak hedeflerin belirlenmesinde,
• Genel hedeflerin belirlenmesinde,

FELSEFE ALANLARI

Ontoloji: Varlığın var olup olmadığını, varsa ana maddesinin ne olduğunu araştıran felsefe alanıdır.

Epistemoloji: Bilgiyi genel olarak ele alan, bilgiyle ilgili problemleri araştıran, bilginin kaynağını, doğasını, doğruluğunu, sınırlarını inceleyen bilim dalıdır.

Aksiyoloji: İnsanın yapıp etmelerini ve bunların dayandığı ilke ve değerleri inceler.

Mantık: Doğru düşünmenin kurallarını inceleyen felsefi bir disiplindir.

 EĞİTİM PROGRAMLARINI ETKİLEYEN FELSEFELER

1. İDEALİZM

Temsilcisi : Platon

• İdealizm gerçekliği ruhsal sayan bir felsefe öğretisidir.
• İdealizmde değerler mutlaktır ve değişmez bir yapıya sahiptir.
• Gerçek bilgi ise aklın ürünü olan bilgidir.
• İdealizmde gerçek olan akıldır ve madde bir bakıma onun ürünüdür.

 2.REALİZM

Temsilcisi : Aristo

• Realizme göre var olan her şey gerçektir.
• Dış dünyanın insan algısından bağımsız olduğu varsayımından hareket eden realizmde maddenin varlığına olan inanç temeldir.
• Realizm, idealizme karşıt olarak ortaya çıkmış bir görüştür.

 PRAGMATİZM

Temsilcisi : W. James-J.Dewey

• Pragmatizme göre insan için faydalı olan her türlü bilgi doğru bilgidir.
• Pragmatizm insan deneyimine dayandığından, eğitim amaç ve yöntemlerinde esnekliğe, sürekli deneme ve düzeltmelere olanak tanır.
• Pragmatizmin eğitimde çıkış noktası konu değil çocuktur.
• Pragmatizmi benimseyen eğitim anlayışında bireysel özellikler ve çocuğun etkin katılımı önemlidir.

4. EXİSTANTİALZM (Varoluşçuluk)

Temsilcisi : J.P.Satre

• Varoluşcu görüşe göre eğitimin amacı özgürlüklerin artmasıdır.
• Her bir öğrencinin kendi değerler sistemini özgürce ve yetişkinlerin zorlaması olanaksızın geliştirilmesine izin verilmeli ve yardımcı olunmalıdır.
• Varoluşcu felsefede öğretmen, yardıma ihtiyaç duyan öğrencinin yardımına koşan ve kişiliğin geliştirilmesine yardım etme zorunluluğunda olan bir kişidir.

 EĞİTİM FELSEFELERİ

1. Daimicilik

Temsilcileri: Adler – Martinerd – Maynard

• Realist felsefenin etkisi vardır.
• Daimiciler eğitimin evrensel nitelikteki belli gerçeklere göre şekillendirilmesi üzerinde dururlar.
• Daimcilere göre insan doğası ve ahlaki yargıları değişmez yapıya sahiptir. İnsanın bu değişmez gerçeklere göre yetiştirilmesi gerekir.
• Eğitim sağlam ve doğru karakterli insan tipi yetiştirme işiyle uğraş vermelidir.
• Daimcilere göre insan doğasının en önemli yanı akıldır. Bu nedenle eğitim insan zihninin geliştirilmesine (entellektüel eğitim) önem vermelidir.

 EXİSTANTİALZM (Varoluşçuluk)

Temsilcisi : J.P.Satre

• Varoluşcu görüşe göre eğitimin amacı özgürlüklerin artmasıdır.
• Her bir öğrencinin kendi değerler sistemini özgürce ve yetişkinlerin zorlaması olanaksızın geliştirilmesine izin verilmeli ve yardımcı olunmalıdır.
• Varoluşcu felsefede öğretmen, yardıma ihtiyaç duyan öğrencinin yardımına koşan ve kişiliğin geliştirilmesine yardım etme zorunluluğunda olan bir kişidir.

EĞİTİM FELSEFELERİ

1. Daimicilik

Temsilcileri: Adler – Martinerd – Maynard

• Realist felsefenin etkisi vardır.
• Daimiciler eğitimin evrensel nitelikteki belli gerçeklere göre şekillendirilmesi üzerinde dururlar.
• Daimcilere göre insan doğası ve ahlaki yargıları değişmez yapıya sahiptir. İnsanın bu değişmez gerçeklere göre yetiştirilmesi gerekir.
• Eğitim sağlam ve doğru karakterli insan tipi yetiştirme işiyle uğraş vermelidir.
• Daimcilere göre insan doğasının en önemli yanı akıldır. Bu nedenle eğitim insan zihninin geliştirilmesine (entellektüel eğitim) önem vermelidir.

Daimcilik görüşünün temel ilkeleri

1. Değişmeyen evrensel eğitim
2. Entellektüel eğitim
3. Eğitim hayatın bir kopyası değil, ona hazırlıktır.
4. Çocuklara ve gençlere dünyanın hem maddi hem de manevi gerçeklerini tanıtacak bilgiler verilmelidir.
5. Büyük kitaplar (klasik eserler) eğitimi

ESASİCİLİK

Temsilcileri : Horne – Bagley – Kandel

• İdealizm ve realizm akımının etkisi vardır.
• Esasicilik bir felsefeye dayalı olmaktan çok doğrudan doğruya bir eğitim hareketi olarak ortaya çıkmıştır.

Esasiciliğin dayandığı temel ilkeler

• En uzun süre kullanılan eğitim akımıdır.
• Zorlama esastır.
• Katı disiplin anlayışı vardır.
• Öğretmen bilginin aktarıcısıdır.
• Öğrenci bilgileri sorgulamadan alır.
• Öğretmen merkezlidir.
• Realizm ve idealizmden etkilenmiştir.
• Soyut düşünme, ezber, anlatım yöntemlerini kullanır.
• Konu alanının çok iyi özümsenmesi önemlidir.

 İLERLEMECİLİK

Temsilcileri: J. Dewey – F. Bacon – A. Comte

• İlerlemecilik pragmatik felsefenin eğitime uygulanmasıdır.
• Paragmatik felsefe, değişmeyi gerçeğin esası olarak görür. Bu nedenle de eğitimin sürekli bir gelişim içinde olduğunu öne sürerler.

İlerlemecilik Temel ilkeleri

1. Öğrenme sürecinde öğrenci aktiftir.
2. Eğitim aktif ve çocuğun ilgilerine göre olmalıdır.
3. Öğretimde problem çözme yöntemi esas alınmalıdır.
4. Okul yaşama hazırlık olmaktan çok, yaşamın kendisi olmalıdır
5. Öğretmenin görevi yönetmek değil,rehberlik etmektir.
6. Okul öğrencileri yarıştırmaktan çok işbirliğine özendirmelidir
7. Demokratik eğitim ortamı

YENİDEN KURMACILIK

Temsilcileri : J. Dewey – Isaac Bergson – T. Brameid

• Yeniden kurmacılık ilerlemeciliğin devamı olup en son gelişen eğitim akımlardan biridir.
• Yeniden kurmacılığın dayandığı felsefe pragmatizmdir.
• Eğitimin amacı; toplumu yeniden düzenlemek ve toplumda gerçek demokrasiyi yerleştirmek olarak kabul edilir.
• Eğitim; açık seçik bir sosyal reform hareketi geliştirmede önemli araçlardan biridir.
• Eğitim yeni bir toplumsal düzen yaratmaya girişmelidir.

PSİKOLOJİK TEMEL

Program geliştirmede psikolojik temellerden şu aşamalarda yararlanılır:

• Hedeflerin belirlenmesinde,
• Öğretim hedeflerinin öğrencilerin fiziksel ve zihinsel gelişim düzeyine uygunluk derecesinin belirlenmesinde,
• Hedeflere ulaşılabilirlik düzeyinin belirlenmesinde,
• Hedeflerin öğrenci davranışlarına dönüştürülmesinde,
• İçerik sunumunda,
• Eğitim durumlarının belirlenmesinde,
• Öğrenme kuramları, modelleri, stratejileri, yöntemleri,stilleri,teknikleri ve araç gereçlerin seçiminde,
• Öğrencilerin hazır bulunuşluluk düzeyinin belirlenmesinde psikolojiden yararlanılması bir gerekliliktir.

TOPLUMSAL TEMEL

• Toplum ihtiyaçlarının neler olduğunun bilinmesi gerekir.
• Bu ihtiyaçlar bilindikten sonra, hedefler ona göre belirlenecek ve bireyler bu ihtiyaçları karşılayacak şekilde yetiştirilecektir.

KONU ALANI TEMELİ

• Eğitim programlarında içerik değişime uzun süre dayanabilmiş konulardan oluşmalıdır.

EKONOMİK TEMEL

• Geliştirilecek eğitim programlarının ülke gerçekleriyle uyumlu olması
• Ekonomik kalkınma – insan gücü ilişkisi
• Eğitime ayrılan bütçe program geliştirmeye yön verir.

BİREYSEL TEMEL

• Bireyin yaşama ihtiyaçlarının bilinmesi (İhtiyaçlar hiyerarşisi)
• Bireyin eğitim ihtiyaçlarının bilinmesi
• Bireyin özel yeteneklerini geliştirme
• Bireyin yeteneklerinin farkına varmasını sağlama
• Bireylerin gelişiminin sağlanması

4.DERS
EĞİTİM PROGRAMI TASARIMI VE MODELLER

EĞİTİM PROGRAMI TASARIMI VE MODELLER

Program tasarımı yaklaşımları

Konu merkezli tasarımlar

• Konu tasarımı
• Disiplin tasarımı
• Geniş alan tasarımı
• Süreç tasarımı
• İlişki merkezli(korelasyon desen- disiplinler arası) tasarım

Öğrenen merkezli tasarımlar

• Çocuk merkezli tasarımlar
• Yaşantı merkezli tasarımlar
• Romantik(radikal) tasarımlar
• Hümanist (insancıl) tasarımlar

Sorun merkezli tasarımlar

• Yaşam şartları tasarımı
• Çekirdek (core) tasarımı
• Toplumsal sorunlar ve yeniden kurmacılık

KONU TASARIMI

• Öğrenme konuları sınıfın düzeyine göre üniteler ve konular şeklinde bilinenden bilinmeyene, somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru sıralanır.
• Program öğretmen tarafından derslere göre düzenlenir.
• Dersler arasında ilişki aranmaz.
• Bilginin aktarılması esastır.
• Öğrenci pasiftir.
• Müfredatın yetiştirilmesi önemlidir.
• Öğretmen dersin sunumunda aktiftir.
• En eski ve en yaygın kullanılan program tasarımıdır.
• İdealist felsefeye dayanır.
• Sunuş yoluyla öğretim stratejisi ve anlatım yöntemi kullanılır.
• Temel kaynak kitaptır.

2. DİSİPLİN TASARIMI

• Bu yaklaşımda eğitim programı, akademik disiplinler üzerinde yoğunlaşmasına karşın, aslı yine de konu tasarımı ile aynıdır.
• Programda içerik disiplinin temel yapısını yansıtacak şekilde temellendirilir.
• Bu tasarımda dersler merkezdedir.
• Her disiplin ayrı ayrı öğrenilir.
• Dersler laboratuar ortamında gerçekleştirilir.
• Öğretmen alanında uzman kişidir.
• Öğrenci aktif olarak derse katıldığı halde, disiplinler ve öğretmenler daha merkezi role sahiptir.
• Öğrenci her bir disiplin alanının uzmanı gibi davranmalıdır. Örneğin matematik dersinde matematikçi gibi, sosyoloji dersinde sosyolog gibi…
• Ortaöğretim ve yükseköğretim kademelerinde yoğun olarak kullanılan program tasarımıdır.

3. GENİŞ ALAN TASARIMI

• Bu yaklaşım konu merkezli tasarımın neden olduğu parçalanma ve bölümlerdeki ayrılma sorununa çözüm getirmek amacı ile oluşturulmuştur.
• Amacı, konuları mantığa uygun bir şekilde bir araya getirmektir. Bu şekilde farklı dersler olan coğrafya, ekonomi, politika, antropoloji, sosyoloji ve tarih bir araya getirilerek sosyal bilgiler dersi oluşturulur.
• Ortak yönleri olan disiplinlerin içeriğinin birlikte düzenlenmesi esasına dayanır.
• Birden fazla disiplini içinde barındırır.
• Disiplinler yüzeysel olarak verilir.
• Ayrıntılı bilgi yoktur.
• Öğrenci pasif bir konumdadır.
• Üniversite düzeyinde ortaya çıkan bu yaklaşım daha çok ilk ve orta okullarda uygulanmaktadır.

4.SÜREÇ TASARIMI

• Her konu için ayrı ayrı öğrenme yollarını düzenleme yerine, tüm konular için ortak bir öğrenme yolunu ön plana çıkaran bir yaklaşımıdır.
• “Eleştirici düşünce” bu yaklaşımın en önemli ürünlerinden biridir.
• Bu tasarımda amaç, öğrencinin en iyi şekilde nasıl öğreneceğidir.
• Süreç tasarımı ülkemizde okul öncesi eğitimde yaygın olarak kullanılmaktadır

5. İLİŞKİ MERKEZLİ(DİSİPLİNLER ARASI) TASARIM

• Farklı dersler ve disiplinler arasındaki bağlantının dikkate alındığı ve bu farklı dersler arasındaki ilişkilerin kurulduğu program tasarımıdır.
• İlişki merkezli tasarımda farklı disiplinlere ait bilgiler, belli kavramlar, mihver dersle bütünleştirilerek kullanılır.
• Özellikle ilköğretim I.kademede kullanılmış bir tasarımdır.
• Bu tasarımda mihver ders olan hayat bilgisi dersi merkeze alınır ve diğer dersler (Türkçe, matematik, resim, müzik, beden eğitimi-ifade ve beceri dersleri) bu mihver dersle ilişkilendirilerek anlatılır.
• Öğrencilerin günlük derslerini birbirinden bağımsız olarak değil de, bir bütün halinde öğrenmesini sağlayan tasarımdır.

B.ÖĞRENEN MERKEZLİ TASARIMLAR

1. ÇOCUK MERKEZLİ TASARIMLAR

• Bu tasarımın savunucuları, öğrencinin en iyi şekilde öğrenebilmesi için etkin duruma geçirilmesi gerektiğini öne sürmüşlerdir.
• Bu tasarımda öğrenme, öğrenicinin yaşantısından ayrılmamalıdır, ikisi birbiri ile bağlantılıdır.
• Öğrencinin ilgisi ve ihtiyaçları ön plandadır.
• Tabanın “KİŞİ YAŞADIĞINI ÖĞRENİR” görüşü, bu yaklaşımın ana düşüncesidir.
• Öğrenme sürecinde öğrenci aktiftir.
• Öğretmen rehberdir.
• Öğrencinin yaşantıları, gelişimsel özellikleri, ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınır.
• Süreç değerlendirme yapılır.
• Balık tutmak değil, balık tutmayı öğretmek esastır.
• Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları hedefleri belirler.
• Programlar öğrenci sisteme girmeden önce hazırlanır.
• Taba tarafından geliştirilmiştir.

YAŞANTI MERKEZLİ TASARIMI TEMSİLCİSİ: TYLER

• Öğrencinin yaşantıları, ihtiyaçları, beklentileri eğitim programlarının odak noktasını oluşturur.
• Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçlarının önceden belirlenemeyeceği fikri ön plandadır.
• Eğitim programları süreçte öğrenci ihtiyaçları belirlendikten sonra ve öğrenci sisteme girdikten sonra yapılır.
• Önceden hazırlanmış bir program yoktur.
• Eğitim süreci ve program hazırlama süreci eş zamanlıdır.
• Programlar öğretmen tarafından düzenlenir.
• Süreç değerlendirme kullanılır.
• Eğitim programları esnek ve görevsel özelliğe sahiptir.
• Öğrenci merkezlidir.
• Öğretmenin görevi süreç içinde öğrenci ihtiyaçlarını tespit etmektir.
• Öğretmen rehberdir.
• Tyler tarafından geliştirilmiştir.

ROMANTİK/RADİKAL TASARIM

• Savunucuları, okulun işlev ve iş görüsünün tamamen gözden geçirilip değiştirilmesinin gerektiğini ileri sürmüşlerdir.
• Bu tasarımcılardan Pestallozzi kişiler kendilerini en iyi kendi doğalarında bulabilir demiştir.
• Kimi savunucuları daha da ileri giderek velilere çocuklarını okula hiç göndermemelerini, çünkü okulların öğrencinin gelişmesini engelleyici olduğunu ileri sürmüşlerdir.
• Bu nedenle romantik program tasarımları her öğrencinin kendi doğasında ele alınmasının uygun olacağını öne sürmektedir.
• Her öğrencinin kendi doğasına uygun eğitim anlayışı hakimdir.
• Öğrenciler en iyi kendi doğasında öğrenebilirler.
• Varoluşçu felsefeye dayanır.
• Okulun gereksiz olduğu savunulur.
• Geleneksel okul anlayışına karşı çıkılmıştır.
• Okulun işlev ve iş görüsünün tekrar gözden geçirilmesi istenir.
• Okullar çocukların gelişimini engelleyici etkiye sahiptir.
• Eğitimde doğal ortam kullanılır.
• Öğrencinin doğal ortamda etkinliklere katılarak sosyalleşmesi sağlanır.

 HÜMANİST TASARIM
TEMSİLCİSİ:C.ROGERS/A.MASLOW/M.AKYOL

• Bu tasarımcılar hümanistik psikolojiyi ön planda tutmuşlardır.
• 1950li yılların davranışsal psikolojisi ve eğitim programı tasarımlarına tepki olarak ortaya çıkmıştır.
• Bu tasarımda insan davranışları basit bir etki – tepki bitişikliğinden çok daha karmaşık olduğu ileri sürülmüştür.
• Hümanist psikolojinin ilkelerine dayanır.
• Varoluşçu felsefeye dayanır.
• Davranışçı yaklaşımın ilkelerine, eğitim programlarına karşı çıkmıştır.
• İnsan davranışlarını basit etki-tepki bitişikliğinden daha karmaşık görür.
• Öğrencinin tüm yönleriyle gelişimi esastır.
• Temsilcisi C.Rogers ve A.Maslow’dur.
• Bireysel farklılıklara önem verir.
• Öğrenci merkezlidir.
• Öğretmen rehberdir.
• Her birey değerlidir.

1. SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR
   1. YAŞAM ŞARTLARI TASARIMI

• Eğitim programları sağlık, vatandaşlık, ahlak, boş zaman etkinliklerini değerlendirme gibi yaşam şartlarını içeren konulardan oluşmalıdır.
• Eğitim programları tüm fertleri ilgilendiren toplumsal sorunları kapsamalıdır.
• Örnek: Enerji tasarrufu,küresel ısınma, çevre kirliliği gibi toplumsal sorunlar
• Programlarda çevre ve yaşam şartları dikkate alınır.
• Değişen çevre koşullarına öğrencilerin uyum sağlaması amaçlanır
• Eğitim programları tüm bireyleri ilgilendiren toplumsal sorunları kapsar.
• ÖRNEK: Meksika körfezinde denize sızan petrol atıklarının temizlenmesi ve sızıntının nasıl önleneceğine ilişkin tüm dünyadan çocukların İngiliz BP firmasına problemin çözümüne ilişkin görüşlerini mail olarak göndermeleri yaşam şartları tasarımına güncel bir örnektir.
• Japonyada meydana gelen nükleer santral patlaması
• Salgın hastalıklar

2. ÇEKİRDEK TASARIM

• Bu tasarım da konu merkezlidir ve genel eğitim üzerinde odaklaşmıştır.
• Tasarımlar, öğrenci sisteme girmeden önce yapılır.
• Toplumun sorunlarını ön planda tutar.
• Öğrenciyi toplumu laboratuar olarak görmesi için teşvik eder.
• Öğrencinin toplumun sorunlarını görmesini ve bu konulara eğitilmesini amaç edinir.
• Bu tasarım derslerin birleştirilmesi ile gelişmiştir.
• Genel eğitim ve ortak öğrenme anlamında kullanılmaktadır.
• İşbirliğine dayalı öğrenme modellerini temele almaktadır.
• Demokratik sınıf atmosferi oluşturmak amaçlanır.
• Bu program tasarımı, okullarda ayrı ayrı ders konularının öğretilmesine ve toplumsal gelişmenin işlevsel olmayışına bir tepki olarak ortaya çıkmıştır.
• Bu tasarım derslerin birleştirilmesiyle geliştirilmiştir.
• Bazı konular ilk öğrenilecek konular olarak belirlenir.
• Çekirdek konular ortak zorunlu
• Derslerin öğretiminde programlar mihver (ana) derslerle ilişkilendirilerek hazırlanır.
• ÖRNEK: İlköğretim birinci kademede bütün derslerin mihver ders etrafında işlenmesi yani; Hayat bilgisi dersinde “Yurdumuzda kış” ünitesi işlenecekse diğer derslerinde bu üniteyle ilişkilendirilerek düzenlenmesi

 TOPLUMSAL SORUNLAR VE YENİDEN KURMACILIK TASARIMI

• Bu tasarımcılar toplumun sosyal, ekonomik, politik gelişmelerinin program tasarımı ile bağlantısı konusu üzerinde ilgilenirler.
• Program tasarımı ile eğitimcilerin, toplumun iyileştirilmesine katkıda bulunabileceklerine inanırlar.
• Bu yaklaşımda zamanın sürekli olarak toplumu değiştirmeye zorladığı sayıltısı ön plandadır. Bu değişimin en iyi şekilde okul ile gerçekleştirilebileceği ya da düzenlenebileceği ileri sürülür.

BÖLÜM-5
PROGRAM MODELLERİ

TABA MODELİ

• Taba modelinde tümevarım yöntemi benimsenmektedir.
• Öğrenme yaşantıları temele alınmaktadır.
• Program geliştirme çalışmaları yedi aşamada gerçekleşir.
• İlk olarak ihtiyaçların belirlenir ve buna göre hedefler belirlenir.
• Daha sonra içerik seçilerek düzenlenir.
• Öğrenme yaşantıları seçildikten sonra değerlendirme aşamasına geçilir.

TYLER MODELİ

• Tyler modelini oluşturan BİREY, TOPLUM ve KONU ALANI kaynaklarından elde edilen hedeflerin, felsefe ve psikoloji süzgeçlerinden geçirilip öğretim hedeflerine ulaşmasına ek olarak, öğrenme yaşantılarının seçimi, örgütlenmesi, yöneltilmesi ve değerlendirilmesi de bu çerçeveye dahil edilmektedir.
• Bu modelde en önemli unsur
• Bu nedenle hedef dayanaklı model olarak da adlandırılır.
• Program geliştirme süreci bütünüyle hedeflere göre düzenlenir.
• Tyler Modeli eğitimde aşamalı anlatılan dersler için kullanılır (Doğrusal Programlama Modeli).
• Bu modele göre konular bilinenden bilinmeyene, kolaydan zora, somuttan soyuta, genelden özele ve basitten karmaşığa göre düzenlenir.
• Okul
• İlerlemecilik temel felsefesini benimser.
• Tyler modeli tümdengelim yönteminden faydalanır.
• Hedefe Dayalı Değerlendirme Modeli kullanılır.

BÖLÜM-6

PROGRAM GELİŞTİRMENİN PLANLANMASI VE İHTİYAÇ BELİRLEME

PROGRAM GELİŞTİRME ÇALIŞMA GRUPLARININ OLUŞTURULMASI

• Program karar ve koordinasyon grubu
• Program çalışma grubu
• Program danışma grubu

İHTİYAÇ ANALİZİ YAKLAŞIMLARI

• Farklar yaklaşımı
• Demokratik yaklaşım
• Analitik yaklaşım
• Betimsel yaklaşım
• Süreç yaklaşımı

7.KONU
PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA

EĞİTİM PROGRAMI ÖĞELERİ

HEDEF

HEDEFLERİN SINIFLAMASI

DİKEY HEDEFLER

• uzak hedefler
• genel hedefler
• özel hedefler

YATAY HEDEFLER

• Bilişsel hedefler
• Duyuşsal hedefler
• Devinişsel hedefler

HEDEFLERİN NİTELİKLERİ

HEDEF YAZMA İLKELERİ

HEDEFLERİN DAVRANIŞA DÖNÜŞTÜRÜLMESİ

EĞİTİM PROGRAMI ÖĞELERİ

HEDEF/AMAÇ/KAZANIM/NİÇİN?

• Eğitim sürecine giren bireyin davranışlarında, dolayısıyla kişiliğinde meydana gelmesi istenen farklılaşmalardır.
• Hedef le “NİÇİN” sorusuna cevap aranmaktadır.
• Eğitimde hedefler belirlenirken “BİREY”, “TOPLUM”, “KONU-ALANI” İhtiyaçlarından hareket edilir.
• “BİREY”, “TOPLUM”, “KONU-ALANI” İhtiyaçları dikkate alınarak belirlenmiş hedeflere “ADAY/OLASI” hedefler denir.

ADAY HEDEF: Programda yer alması düşünülen ancak, daha kesinliğine karar verilmemiş istendik özelliklerdir.

Aday hedefler kesinleşmiş hedeflere dönüştürülürken;

Eğitim felsefesi

Eğitim psikolojisi

Eğitim sosyolojisi ve

Eğitim ekonomisi süzgeçlerinden geçirilir.

Eğitim süzgeçlerinin birinden geçmeyen aday hedef, kesinleşmiş hedeflere dönüştürülemez.

Aday hedeflerin öncelikli olarak “EĞİTİM FELSEFESİ” süzgecinden geçmesi gerekir.

EĞİTİM FELSEFESİ aday hedeflerin, kesinleşmiş hedeflere dönüştürülmesinde önemli bir belirleyicidir.

“BİREY”, “TOPLUM”, “KONU-ALANI” İhtiyaçları dikkate alınarak belirlenmiş hedeflere “ADAY/OLASI” hedefler denir.

Eğitimde hedefler dikey ve yatay olmak üzere ikiye ayrılır.

Dikey hedefler;

1. Uzak hedefler
2. Genel hedefler
3. Özel hedefler

Yatay hedefler;

1. Bilişsel
2. Duyuşsal
3. Devinsel (Psiko-motor) hedefler

DİKEY HEDEFLER

1.UZAK HEDEF

• Milli Eğitimin genel amaçları eğitimin uzak hedefleridir.
• Uzak hedef ülkenin politik felsefesini yansıtan ve oldukça genel olarak ifade edilen, yasalarla belirlenen,günlük politikalardan etkilenmeyen hedefler olarak tanımlanır.

ÖRNEK

• Bireyin Atatürk ilkelerine bağlı, vatanını, milletini seven, topluma yararlı vatandaşlar olarak yetişmeleri Milli Eğitimin, uzak hedeflerini oluşturur.
• Çağdaş medeniyetler seviyesine yükselme

GENEL HEDEF

• Uzak hedeflerin yorumu aynı zamanda da okulun iş görüntüsünü yansıtan hedeflerdir.
• İdeal insan tipini belirleyen genel hedefler 1973 tarih ve 1739 sayılı temel eğitim kanunda belirtilen uzak hedeflerin yorumu niteliğindeki hedeflerdir.

Örnek: Okulöncesi eğitim kurumlarının çocukları okuma yazmaya hazır hale getirmesi

İlköğretim okullarının bir üst eğitim kurumuna öğrenci hazırlaması

ÖZEL HEDEFLER

• Eğitimde özel hedef, derslerin, ünitelerin ya da konuların hedefleridir.

Örnek:

• Türkçe dersinin hedefleri,
• Türkçe dersinde yazım kuralları ünitesinin hedefleri

HEDEFLERİN NİTELİKLERİ

• Hedefler, öğretmenin değil, öğrencinin neler yapması gerektiğini ifade etmelidir.
• Hedefler, öğrenme sürecine değil, öğrenme ürününe dönük olmalıdır.
• Hedef, tek tip öğrenme ürününü ifade etmelidir.
• Hedefler öğrencinin erişmesi istenen “davranışı” belirtir olmalıdır.
• Hedeflerde ifade edilen istendik davranışlar “gözlenebilir” ve “ölçülebilir” olmalıdır.
• Hedefler ifade edenin ve okuyanın anlayacağı kadar açık ve anlaşılır olmalıdır.
• Hedefler öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını karşılar nitelikte olmalıdır.
• Hedefler bir ülkenin eğitim ve öğretiminin genel amaçlarını gösterecek nitelikte bir değere sahip olmalıdır.
• Hedefler eğitim programlarının büyük çoğunluğunun başarabileceği nitelikte olmalıdır.
• Hedefler ayrılan süre dikkate alınarak daraltılabilmeli veya genişletilebilmeli.
• Konu başlıkları hedef olarak yazılmamalı.
• Hedefler birbiri üzerine binişik olmamalı, tamamlayıcı yani bitişik olmalıdır.
• Hedeflerler en basit davranışa kadar indirilecek sayıda çoğaltılmamalı.
• Hedeflerin hangi içerikle ilgili olduğu belirtilmeli

HEDEFLERİN YATAY SINIFLAMASI
Bilişsel Alan Hedefleri

Bilişsel (Zihinsel) öğrenmelerin çoğunlukta olduğu ve zihinsel yetilerin geliştirildiği alandır.

Bilişsel alan hedefleri B.BLOOM tarafından sınıflandırılmıştır.Bunlar;

1. Bilgi
   Bireyin ya da öğrencilerin; temel kavramları İlkeleri, olguları, terimleri, yöntemleri, kuramları bilmesi, sorulduğunda söylemesi, yazması, tekrar etmesi, gibi zihinsel süreçleri kapsar.

Örnek

• Ağırlık ölçülerini söyleme
• Bilgisayarda donanım parçalarını tanıyabilme
• Geometri dersinde üçgen çeşitlerini hatırlayabilme.

2. Kavrama
   Kavrama düzeyinde; bilgi düzeyinde kazanılan davranışların öğrenci tarafından özümsenmesi, kendine mal edinmesi, anlamının yakalanması söz konusudur.

Örnek

• Türkiye’nin yağış durumu ile ilgili verileri grafikte gösterebilme
• Türkiye’nin nüfus artışı ile ilgili verileri yorumlayabilme
• Bugünkü nüfus verilerine göre gelecek 10 yılda Türkiye’nin nüfusunu kestirebilme
• Okuduğu bir parçayı yorumlayabilme
• Dilbilgisi kurallarını kavrayabilme
• Coğrafya dersi ile ilgili haritaları okuyabilme
• İstatistik dersinde bazı ölçme puanlarını grafikle gösterebilme
• Okuduğu bir metne başlık bulabilme

Uygulama
Bu düzeyde öğrencinin bilgi ve kavrama basamağındaki kazandığı davranışlara dayanarak kendisinden yeni bir sorunu çözmesi istenmektedir. Öğrenci bu sorunu çözerken ilgili ilkeleri, genellemeleri, yöntem ve teknikleri kullanmalıdır.

Örnek

• Matematik dersinde dört işlemle ilgili bir problemi çözebilme
• Bilimsel yöntemleri kullanarak bir ödev hazırlayabilme
• Verilen bir problemi formül kullanarak çözebilme
• Dairenin çevresini hesaplayabilme
• Kimya dersinde verilen bir deneyi yapabilme
• Eğitimde Planlama dersinde kendi alanı ile ilgili günlük plan hazırlayabilme
• Eğitimde Planlama dersinde kendi alanına uygun öğretim yöntemlerini kullanabilme
• Matematik dersinde dört işlemden yararlanarak problem çözebilme
• Bilgisayar dersinde donanım parçalarını kurallarına uygun şekilde çıkarabilme
• Bilgisayar dersinde bilgisayarın temel donanım bileşenlerinin kurulumunu yapabilme

Analiz
Birey bu aşamada; diğer aşamalarda elde etmiş olduğu yeterliliğe dayalı olarak olaylar ve olgular arasındaki ilişkileri farklı açılardan bakıp, analiz etmek durumundadır

Örnek:

• Bir cümleyi öğelerine ayırabilme
• Program geliştirmenin öğeleri arasındaki ilişkiyi saptayabilme
• Verilen bir metni analiz edebilme
• Eğitimde Planlama dersinde program öğeleri arasındaki ilişkileri ayırt edebilme
• Kimya dersinde bir doğal bileşiği elementlerine ayırabilme
• Bilgisayarda verilerin nasıl işlendiğini saptayabilme

Sentez
Sentez yenilik – özgünlük – buluş ve icattır

Örnek:

• Öğretimde planlama ve değerlendirme dersiyle ilgili yeni bir sınav tekniği hazırlayabilme
• Duygu ve düşünceleri içeren özgün bir kompozisyon yazabilme
• Eğitimde Planlama dersinde alanıyla ilgili yeni bir program tasarısı hazırlayabilme
• Bilgisayar Programlama dersinde özgün bir program yazabilme

Değerlendirme
Değerlendirme; ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurup bir yargıya varma durumudur. Buradaki değerlendirme, değerlendirmenin değerlendirilmesidir.

Örnek:

• Düzeyine uygun bir yazı parçasını gerekli özelliklerine göre eleştirebilme
• Bir ders yazılım programını belli ölçütlere göre değerlendirebilme
• Eğitimde Planlama dersinde bir ders planını, plan hazırlama ilkelerine göre değerlendirebilme
• Eğitimde Planlama dersinde program modellerini karşılaştırıp, ülkemize uygunluğunu değerlendirebilme
• Materyal geliştirme dersinde hazırlanmış olan power point sunusunu, sunu hazırlama ilkelerine göre eleştirebilme

BÖLÜM-7

İÇERİK(MUHTEVA-TEMA-KONU)

İÇERİK DÜZENLEMEDE KULLANILAN İLKELER

İÇERİK DÜZENLEMEDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER

İÇERİĞİN DÜZENLENME YAKLAŞIMLARI

• Doğrusal Programlama Yaklaşımı
• Sarmal(helezonik) Programlama Yaklaşımı
• Modüler Programlama Yaklaşımı
• Piramitsel Programlama Yaklaşımı
• Çekirdek Programlama Yaklaşımı
• Konu Ağı-proje Merkezli Program Yaklaşımı
• Sorgulama merkezli programlama yaklaşımı

8. BÖLÜM
   EĞİTİM/ÖĞRENME-ÖÖRETME DURUMLARI

ÖĞRETME DURUMLARI

• Giriş etkinlikleri
• Gelişme etkinlikleri
• Sonuç etkinlikleri

EĞİTİM DURUMLARININ ÖZELLİKLERİ

• Hedefe görelilik
• Öğrenene görelilik
• Ekonomiklik
• Yöntem seçimini etkileyen faktörler
• Eğitim durumları değişkenleri
• Araç-gereç kullanmada dikkat edilmesi gereken hususlar