- Katılım
- 19 Ara 2023
- Mesajlar
- 35
- Tepkime puanı
- 0
İnsan Hakları ve Demokrasi: DEV SINAV REHBERİ
Konu: Genel Kültür / Vatandaşlık
Soru Beklentisi: 1 Soru (Hakların tasnifi, koruma mekanizmaları)
Kapsam: Şube Müdürlüğü ve Görevde Yükselme Sınavları
GİRİŞ: İnsan Haklarının Özellikleri
- Evrensellik: Tüm insanlar için geçerlidir.
- Doğuştanlık: Devlet vermez, doğumla kazanılır.
- Devredilmezlik: Vazgeçilemez, başkasına verilemez.
- Bölünmezlik: Haklar bir bütündür.
I. HAKLARIN TASNİFİ (SINAV FAVORİSİ)
Sınavda en çok Jellinek'in (Anayasamızın da benimsediği) tasnifi sorulur.
| HAK GRUBU | DEVLETİN ROLÜ | ÖRNEKLER |
|---|---|---|
| Negatif Statü (Koruyucu Haklar) | Gölge Etme: Devlet karışmamalıdır. Dokunmamalıdır. | - Kişi Dokunulmazlığı - Konut Dokunulmazlığı - Din ve Vicdan Hürriyeti - Mülkiyet, Basın Hürriyeti |
| Pozitif Statü (İsteme Hakları) | Hizmet Et: Devletin aktif olması, para harcaması gerekir. | - Eğitim ve Sağlık Hakkı - Çalışma Hakkı - Sosyal Güvenlik - Konut Hakkı |
| Aktif Statü (Katılma Hakları) | Yolu Aç: Yönetime katılma kanalları açılmalıdır. | - Seçme ve Seçilme - Parti Kurma - Kamu Hizmetine Girme - Dilekçe Hakkı, Vergi Ödevi |
II. HAKLARIN TARİHSEL GELİŞİMİ (KUŞAKLAR)
Karel Vasak'ın tasnifidir. Renklerle kodlanır.
| KUŞAK | RENK / TEMA | KAPSAM |
|---|---|---|
| 1. Kuşak | MAVİ (Özgürlük) | Klasik haklar (Negatif + Aktif). Yaşama, Mülkiyet, Seçme. |
| 2. Kuşak | KIRMIZI (Eşitlik) | Sosyal ve Ekonomik haklar. Çalışma, Eğitim, Grev. |
| 3. Kuşak | YEŞİL (Dayanışma) | Çevre hakkı, Barış hakkı, Gelişme hakkı. |
| 4. Kuşak | Teknoloji | Bilişim hakları, Genetik kopyalama yasağı. |
Tarihsel Belgeler (Kronoloji)
- Magna Carta (1215): İlk belge. Kralın yetkileri sınırlandı.
- Virginia Bildirgesi (1776): İlk anayasal belge.
- Fransız İnsan Hakları Bildirgesi (1789): Evrenselleşmeyi sağladı.
- İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948): BM kabul etti. Türkiye 1949'da imzaladı.
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950): Yargısal güvence getirdi (AİHM).
III. KORUMA MEKANİZMALARI
A. Ulusal (İç) Koruma
| KURUM | GÖREVİ VE YAPISI |
|---|---|
| Anayasa Mahkemesi (Bireysel Başvuru) | İç hukuk yolları tüketilince başvurulur. (2010'da geldi). |
| TİHEK (İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu) | Ayrımcılıkla mücadele eder. İdari para cezası verebilir. Re'sen inceleme yapabilir. |
| KDK (Ombudsman) (Kamu Denetçiliği Kurumu) | İdarenin işleyişini denetler. TBMM'ye bağlıdır. Ceza veremez, Tavsiye kararı alır. |
| TBMM Komisyonu | İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. |
B. Uluslararası Koruma
- AİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi): Avrupa Konseyi'ne bağlıdır. İç hukuk (AYM dahil) bitince gidilir. Kararları bağlayıcıdır.
- Uluslararası Ceza Divanı (UCD): Soykırım ve savaş suçlarını yargılar. (Lahey).
IV. DEMOKRASİ VE SEÇİMLER
A. Demokrasi Uygulama Biçimleri
- Doğrudan Demokrasi: Halk kararları bizzat alır. (Antik Yunan).
- Yarı Doğrudan Demokrasi: Halk temsilci seçer ama referandum vb. ile yönetime katılır. (Türkiye'de sadece Referandum vardır).
- Temsili Demokrasi: Halk sadece temsilci seçer.
B. Demokrasi Modelleri
- Çoğunlukçu: En çok oy alan her şeyi yönetir. (1924 Anayasası).
- Çoğulcu: Azınlık hakları da korunur, STK'lar etkindir. (1961 ve 1982).
C. Seçim İlkeleri (Türkiye)
- Genel Oy: Herkesin oy hakkı var.
- Eşit Oy: Herkesin tek oyu var.
- Gizli Oy - Açık Sayım Döküm: (1950'de geçildi).
- Tek Dereceli Seçim: (1946'da geçildi).
KENDİNİ DENE: 100 SORULUK DEV DENEME1. Jellinek'in tasnifine göre "Kişi Dokunulmazlığı" hangi statüdedir?
Negatif Statü (Koruyucu).
2. "Seçme ve Seçilme Hakkı" hangi statüdedir?
Aktif Statü (Katılma).
3. "Eğitim ve Öğrenim Hakkı" hangi statüdedir?
Pozitif Statü (İsteme).
4. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru hakkı ne zaman gelmiştir?
2010 Anayasa Değişikliği ile.
5. Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsman) kime bağlıdır?
TBMM Başkanlığına.
6. Ayrımcılıkla mücadele eden ve idari para cezası verebilen kurum hangisidir?
TİHEK (Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu).
7. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi kaç yılında kabul edilmiştir?
1948.
8. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) hangi kuruma bağlıdır?
Avrupa Konseyi.
9. "Mülkiyet Hakkı" hangi kuşak haktır?
Birinci Kuşak (Mavi).
10. "Çevre Hakkı" hangi kuşak haktır?
Üçüncü Kuşak (Yeşil/Dayanışma).
11. "Çalışma Hakkı" hangi kuşak haktır?
İkinci Kuşak (Kırmızı).
12. Magna Carta hangi ülkede imzalanmıştır?
İngiltere.
13. İnsan haklarının "Devredilmezlik" özelliği ne demektir?
Kişinin kendi isteğiyle bile haktan vazgeçememesi.
14. Türkiye'de uygulanan tek yarı doğrudan demokrasi aracı nedir?
Referandum (Halkoylaması).
15. Çoğunlukçu demokrasi anlayışı hangi anayasamızda hakimdi?
1924 Anayasası.
16. Türkiye Tek Dereceli Seçim sistemine ne zaman geçti?
1946.
17. Gizli Oy - Açık Sayım ilkesi ne zaman uygulanmaya başlandı?
1950.
18. Kamu Başdenetçisini kim seçer?
TBMM.
19. TİHEK üyelerini kim seçer?
Cumhurbaşkanı ve TBMM.
20. Negatif statü haklarının diğer adı nedir?
Koruyucu Haklar.
21. Pozitif statü haklarının diğer adı nedir?
İsteme Hakları.
22. Aktif statü haklarının diğer adı nedir?
Katılma Hakları.
23. "Konut Dokunulmazlığı" hangi statüdedir?
Negatif Statü.
24. "Konut Hakkı" hangi statüdedir?
Pozitif Statü. (Dikkat: Dokunulmazlık negatiftir, Hakkı pozitiftir).
25. "Dilekçe Hakkı" hangi statüdedir?
Aktif Statü.
26. "Sendika Kurma Hakkı" hangi statüdedir?
Pozitif Statü (Sosyal Hak).
27. "Vergi Ödevi" hangi statüdedir?
Aktif Statü (Siyasi Hak).
28. "Kamu Hizmetine Girme Hakkı" hangi statüdedir?
Aktif Statü.
29. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi bağlayıcı mıdır?
Hukuken bağlayıcı değildir (Tavsiye niteliğindedir), ancak manevi gücü yüksektir.
30. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi bağlayıcı mıdır?
Evet, bağlayıcıdır.
31. TİHEK re'sen (şikayet olmadan) inceleme yapabilir mi?
Evet, yapabilir.
32. Ombudsman (KDK) re'sen inceleme yapabilir mi?
Hayır, şikayet şarttır.
33. KDK idari para cezası verebilir mi?
Hayır, sadece tavsiye kararı verir.
34. Uluslararası Ceza Divanı'nın merkezi nerededir?
Lahey (Hollanda).
35. Birinci kuşak hakların odak noktası nedir?
Özgürlük.
36. İkinci kuşak hakların odak noktası nedir?
Eşitlik.
37. Üçüncü kuşak hakların odak noktası nedir?
Dayanışma.
38. "Barış Hakkı" hangi kuşaktır?
Üçüncü Kuşak.
39. "Grev Hakkı" hangi kuşaktır?
İkinci Kuşak.
40. "Adil Yargılanma Hakkı" hangi kuşaktır?
Birinci Kuşak.
41. İsviçre'de uygulanan demokrasi türü hangisidir?
Yarı Doğrudan Demokrasi (Bazı kantonlarda Doğrudan).
42. Halkın yasa teklifi vermesine ne denir?
Halk Girişimi (Türkiye'de yoktur).
43. Halkın beğenmediği temsilciyi görevden almasına ne denir?
Temsilcinin Azli (Türkiye'de yoktur).
44. Çoğulcu demokrasi anlayışına örnek anayasalarımız hangileridir?
1961 ve 1982 Anayasaları.
45. Genel Oy ilkesi ne demektir?
Herkesin (servet, vergi şartı olmadan) oy kullanabilmesi.
46. Eşit Oy ilkesi ne demektir?
Herkesin tek bir oy hakkının olması.
47. Bireysel Başvuru için hangi yolların tüketilmesi gerekir?
Olağan kanun yollarının (İstinaf, Yargıtay/Danıştay).
48. TİHEK kaç üyeden oluşur?
11 Üye.
49. Virginia Haklar Bildirgesi hangi ülkeye aittir?
ABD.
50. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan bildirge hangisidir?
İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi (1789).
51. Biyoetik haklar hangi kuşak haklardır?
Dördüncü Kuşak.
52. "Din ve Vicdan Hürriyeti" pozitif statü hakkı mıdır?
Hayır, Negatif statü hakkıdır.
53. "Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti" hangi statüdedir?
Pozitif Statü (Sosyal).
54. "Basın Hürriyeti" hangi statüdedir?
Negatif Statü.
55. "Vatan Hizmeti" (Askerlik) bir hak mıdır ödev midir?
Hem hak hem ödevdir (Siyasi Haklar grubundadır).
56. "Mal Bildirimi" hangi hak grubundadır?
Siyasi Haklar ve Ödevler.
57. "Toprak Mülkiyeti" hangi hak grubundadır?
Sosyal Haklar. (Dikkat: Mülkiyet negatif, Toprak mülkiyeti sosyaldir).
58. "Kıyılardan Yararlanma" hangi hak grubundadır?
Sosyal Haklar.
59. "Türk Vatandaşlığı" hangi statüdedir?
Aktif Statü (Siyasi).
60. 1982 Anayasası hangi demokrasi modelini benimsemiştir?
Çoğulcu Demokrasi.
61. AİHM kararlarına uymamanın yaptırımı nedir?
Tazminat ödemek ve Avrupa Konseyi üyeliğinden çıkarılma riski.
62. Türkiye AİHS'i ne zaman onaylamıştır?
1954.
63. İnsan haklarının bölünmezliği ne anlama gelir?
Siyasi haklar olmadan sosyal hakların, sosyal haklar olmadan siyasi hakların bir anlam ifade etmemesi.
64. Habeas Corpus yasası hangi ülkeye aittir?
İngiltere.
65. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi kaç maddedir?
30 Madde.
66. TİHEK'in açılımı nedir?
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu.
67. Kamu Denetçiliği Kurumu'nun diğer adı nedir?
Ombudsmanlık.
68. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ne iş yapar?
Yasama organı adına insan hakları denetimi yapar.
69. İl İnsan Hakları Kurulu'nun başkanı kimdir?
Vali veya görevlendireceği Vali Yardımcısı.
70. İlçe İnsan Hakları Kurulu'nun başkanı kimdir?
Kaymakam.
71. Bireysel Başvuru hakkı hangi mahkemeye yapılır?
Anayasa Mahkemesi.
72. AİHM'e başvurmak için iç hukuk yollarının tüketilmesinden itibaren kaç ay içinde başvuru yapılmalıdır?
4 Ay.
73. Soykırım suçlarını yargılayan uluslararası mahkeme hangisidir?
Uluslararası Ceza Divanı (UCD).
74. "Kişisel Verilerin Korunması" hangi kuşak haktır?
Dördüncü Kuşak.
75. "Tüketici Hakkı" hangi kuşak haktır?
Üçüncü Kuşak.
76. "Bilgi Edinme Hakkı" hangi statüdedir?
Aktif Statü (Siyasi).
77. "Parti Kurma Hakkı" hangi statüdedir?
Aktif Statü.
78. "Sanat ve Sanatçının Korunması" hangi haktır?
Sosyal Hak.
79. "Gençliğin Korunması" hangi haktır?
Sosyal Hak.
80. "İspat Hakkı" hangi statüdedir?
Negatif Statü (Kişi Hakkı).
81. Negatif statü haklarına neden "Negatif" denir?
Devletin müdahale etmemesi (negatif tutum) gerektiği için.
82. Pozitif statü haklarına neden "Pozitif" denir?
Devletin olumlu bir eylemde (hizmet/yardım) bulunması gerektiği için.
83. Magna Carta kaç yılında imzalandı?
1215.
84. "Habeas Corpus" neyi güvence altına alır?
Kişi güvenliğini (Keyfi tutuklamayı önler).
85. Fransız İhtilali kaç yılında oldu?
1789.
86. Türkiye'de kadınlara seçme ve seçilme hakkı genel olarak ne zaman verildi?
1934.
87. Çok partili hayata kesintisiz geçiş ne zaman oldu?
1946.
88. Açık Sayım ve Döküm ilkesi hangi seçimle başladı?
1950 Seçimleri.
89. TİHEK hangi bakanlıkla ilişkilidir?
Adalet Bakanlığı.
90. Ombudsmanlık kurumu hangi ülkeden doğmuştur?
İsveç.
91. "Jellinek Tasnifi" neye göre yapılır?
Birey-Devlet ilişkisine göre.
92. "Vasak Tasnifi" neye göre yapılır?
Tarihsel gelişime (Kuşaklara) göre.
93. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru için harç ödenir mi?
Evet, harca tabidir.
94. TİHEK'e başvuru ücretli midir?
Hayır, ücretsizdir.
95. KDK'ya başvuru ücretli midir?
Hayır, ücretsizdir.
96. TİHEK cezaevlerini habersiz denetleyebilir mi?
Evet, "Ulusal Önleme Mekanizması" görevi gereği denetleyebilir.
97. Birinci kuşak haklara "Mavi Haklar" denmesinin sebebi nedir?
Özgürlüğü temsil ettiği için.
98. İkinci kuşak haklara "Kırmızı Haklar" denmesinin sebebi nedir?
Sosyalist/İşçi hareketleriyle (Eşitlik) özdeşleştiği için.
99. Üçüncü kuşak haklara "Yeşil Haklar" denmesinin sebebi nedir?
Çevre ve barış (Dayanışma) vurgusu olduğu için.
100. İnsan hakları statik midir dinamik midir?
Dinamiktir, sürekli gelişir (4. kuşak hakların çıkması gibi).
Egitimweb.com ailesi olarak başarılar dileriz! Bu konu sabitlenmiştir.
